Het hoeft niet altijd kleur te zijn...

Kleur of zwart/wit? Waarom het een? Waarom het ander?

De meeste van de foto’s die ik over de jaren heb genomen zijn zwart/wit. En ik denk niet dat dat zelfs maar een bewuste keuze was. Als ik terugblik, realiseer ik me dat ik daar eigenlijk nooit bij heb stilgestaan... Ik stapte de fotowinkel binnen (een uitstervende soort), en kocht automatisch enkele rolletjes KODAK TRI-X. 

Voor een stuk was dat wellicht ook omdat ik jarenlang mijn films zelf ontwikkelde en de negatieven zelf afdrukte in de donkere kamer (ik kan nog steeds de heerlijke geur van de chemicaliën oproepen). Met kleurfilm was dat eigenlijk niet haalbaar: dure chemicaliën, duur fotopapier, heel omslachtig proces. De laatste twintig jaar heb ik echter geen donkere kamer meer. Ik laat de ontwikkelde films inscannen, en bewerk de beelden op de computer. Als die klaar zijn gaan ze naar een van de beste labo’s die ik ken (Foto Schelfhout, aan de Kasteelstraat in Antwerpen) waar ze met veel kennis van zaken en liefde voor het vak worden afgedrukt. Op fotopapier. Dat zou dus wel even goed kunnen met kleurfilm.

Maar toch...

“Manhattan” van Woody Allen, dat kon toch alleen maar in zwart/wit? 

De beroemde “film noir” van de jaren ’40 en ’50, dat kon toch helemaal niet in kleur?

Of “A bout de souffle” van Jean-Luc Godard? Of Sidney Lumet’s “12 Angry Men”? “L’ascenseur pour l’échafaud” van Louis Malle, “Schindler’s List” van Steven Spielberg? Die kùnnen toch alleen maar in zwart/wit? 

Ascenseur pour l'échafaud

En dat geldt net zo goed in fotografie.

Waarom fotografeert Stefaan Van Fleteren in zwart/wit? Waarom heeft Richard Avedon (misschien wel de beroemdste modefotograaf ooit) zijn beste werk in zwart/wit gemaakt?

Waarom spreekt de natuurfotografie van Ansel Adams ons nog steeds zo aan? Of de foto’s die Brassaï maakte van het nachtelijke Parijs? 

Uiteraard zijn sommige van de beste films, sommige van de beste foto’s ooit in zwart/wit gemaakt, toen kleur gewoon niet bestond. Maar dat is juist mijn punt: we zijn altijd in zwart/wit blijven filmen en fotograferen. Alle films die ik hierboven vernoemd zijn gedraaid toen kleurfilm al lang ingeburgerd was. “Schindler’s List” is van 1992, dus... “Nebraska” van Alexander Payne (een absoluut meesterwerk, notabene) werd zelfs pas in 2013 gedraaid. 

 Scene uit Nebraska

Ik ben nu bezig met een filmproject waarvan delen in zwart/wit zullen uitgebracht worden.

En een van de standaardinstellingen op mijn fototoestel (een Ricoh GRIII, waarover in een andere bijdrage meer) is B/W Photos.

Waarom toch zwart/wit?

Ik weet het zelf niet direct, maar ik denk dat er een aantal zaken meespelen, zeker voor mij. Wat me boeit in de fotografie, is het spel van licht en schaduw, van lijnen, de geometrie die voorwerpen met elkaar vormen, de textuur van de materialen. Kleur is daar niet zo belangrijk. Kleur kan zelfs afleiden. Een zwart/wit foto is geen weergave van de realiteit, het is een abstractie. In het Latijn betekent “abs-trahere”, weglaten. We hebben met het weglaten van de kleur letterlijk een abstractie gemaakt.

Voor mij is dat dus geen reductie. Het zwart/wit beeld laat me toe me te concentreren op wat me zo interesseert, die lijnen, dat licht, die schaduw, dat perspectief.

Dit is de ingang van Saint-Sulpice in Parijs.  De textuur van die verschillende oude stenen sprak me aan, het zacht verloop van licht naar schaduw op een wat grauwe dag, het zachte contrast.

De in schaduw gehulde ingang suggereert iets van het mysterie binnen, het huis van God. 

Soms is kleur de essentie van een beeld. Je loopt ergens langs, of je zit te eten op een terras, en plots valt je iets op, en je maakt een foto. Misschien is kleur precies wat je aandacht heeft getrokken, is kleur precies wat het beeld boeiend maakt.

Neem bijvoorbeeld deze foto. Ik heb die genomen in Avignon, op het terras van een prachtig restaurant in de Rue Vernet. Het was zomer, prachtig weer, in een prachtige stad. Je kijkt om je heen, en plots valt je dit beeld op.

Voor mij gaat dit beeld over kleur, schakeringen van beige doek en steen, en het contrast met die onnavolgbare Zuiderse hemel.

Ik heb geprobeerd de foto ook in het zwart/wit te maken, en zo nauwgezet mogelijk contrast en intensiteit te benaderen van het origineel. Mij zegt het niet veel. Het contrast tussen steen en hemel is weggevallen. De groene cipressen zijn te donker.

Hetzelfde voor deze. Hier ìs kleur de foto, het onderwerp. De zwart/wit versie, hoe goed ook ik mijn best heb gedaan om er iets van te maken (contrast, schaduwpartijen bijgewerkt, lucht gemaskerd en contrast verhoogd...): banaal. Men vraagt zich af: waarom die foto?

En dan is er nog de elegantie van zwart en wit. Het is niet voor niets dat mannen zwarte smokings dragen op een wit hemd...